Cały dzień z Tobą

W swej najdoskonalszej formie modlitwa przybiera formę nieustającej rozmowy z Najwyższym. Jak podają wtajemniczeni, nie jest to stan zakłócający doczesne życie, a raczej stałe bycie wobec. Poczucie ciągłej obecności Tego, do którego się zwracamy.W przestrzeni wiary niewielu udaje się taki stan osiągnąć.
W świecie profanum da się wszak odnaleźć stany podobne. Wszyscy przecież doświadczaliśmy głębokiego zauroczenia drugą osobą. W swoim apogeum wyraża się to obsesyjnym myśleniem o nim lub o niej. Nie potrzeba literatury, by wiedzieć, że można nie jeść, nie spać, tylko krążyć myślą wokół światła tej świecy, która czyni z nas ślepe ćmy. W konkretnym przypadku, który się nam przydarza, jest to sytuacja na tyle osobista, intymna wręcz, że nie wypada jej obiektywizować. Jako zjawisko uznałem jednak  ten stan za godny komentarza. Zobrazowałem więc ją czem prędzej, gdy nadarzyła się ku temu okazja. Powstał cykl zdjęć, wykonanych w ciągu jednego dnia. Przy każdym, godzina jego powstania. Towarzyszy tym zdjęciom tekst w formie litanii. W niej zapisane są wszystkie fotografowane momenty składające się na

                                        "Cały dzień z Tobą"

                                     budzenie się z  Tobą
                      wyglądanie przez okno z Tobą
                         podlewanie kwiatów z Tobą
                      wchodzenie do basenu z Tobą
                                 branie prysznica z Tobą
                                suszenie włosów z Tobą
                              kupowanie arbuza z Tobą
                                    głaskanie kota z Tobą
                                   szukanie kluczy z Tobą
                                   jedzenie arbuza z Tobą
                                   obieranie jarzyn z Tobą
                              prasowanie koszuli z Tobą
                                    jedzenie obiadu z Tobą
                                  zmywanie naczyń z Tobą
                          wchodzenie na drzewo z Tobą
                              siedzenie na tarasie z Tobą
                                  zmywanie podłogi z Tobą
                              wychodzenie z domu z Tobą
                             strojenie instrumentu z Tobą
                                  sprawdzanie stroju z Tobą
                                   kładzenie się spać z Tobą
                                      gaszenie światła z Tobą.

Wystawa "Cały dzień z Tobą" pokazana została w "Małej Galerii" ZPAF/ CSW w październiku 2003 roku.                                                                                                                                                                                        

Moje pociągi

 

‘Moje pociągi’ powstały na zamówienie. Przez kilka miesięcy na przełomie 2009/2010 istniała na Dworcu Centralnym w Warszawie galeria. Prowadziło ją stowarzyszenie ‘STEP’, czyli Klara Kopcińska i Żuk Piwkowski. Od nich właśnie wyszła propozycja, bym zrobił coś do pokazania na dworcu. Lokalizacja podyktowała temat. Nie był on obcy również z innego powodu. Podróż fascynowała mnie od zawsze. A szczególnie wtedy, kiedy nie było mi dane podróżować daleko. Każda jednak, nawet najkrótsza, była wielką przyjemnością, wspaniałą przygodą. Z czasem, gdy przemierzałem coraz większe dystanse i zebrałem doświadczenia, pojawiła się pogłębiona refleksja nad wyjątkowością tego zjawiska. Sam fakt zmierzania gdzieś, ale porzucenia już miejsca, w którym się było, jest jakby przerwą w życiorysie. Jak u Holiday Golightly ze ‘Śniadania u Tifany’ego’, której nalepka na skrzynce listowej pod nazwiskiem zawierała informację ‘w podróży’. Z drugiej strony podróż, jeśli jest odpowiednio długa, przynosi doświadczenia. Kim innym się wyjechało, kim innym dotarło do celu.

                                                                                    
Jest w moich ‘Pociągach’ oczywisty żart dwuznaczności pojęcia ‘pociąg’. To za jej sprawą powstała ta praca. Przeszukałem domowe archiwa. Zdjęcia, które odnalazłem, sprowadziłem do jednego portretowego wymiaru i oto pojawiły się kolejno opisane na tablicy informacyjnej moje życiowe serdeczne fascynacje. Nie starałem się o chronologię. Nie jest to też dumna lista sercowych podbojów. Nie czuję się typem Don Juana. Nie ukrywam wszak, że owe kolejne pociągi były podróżami znaczącymi, ważnymi dla mnie niezmiernie. Stąd decyzja o uczynieniu ich tematem tej pracy. Mam nadzieję, że ich obecność  pozwoli widzowi pomyśleć o jego własnych pociągach i podróżach które odbywa za ich sprawą.  

ekspozycja "Moich pociągów" na dworcu w Zbąszyniu

 

i w Sokołowsku

 

A na marginesie, zastanawia mnie, czy podobne rozwiązanie przyszło by mi do głowy gdybym był Czechem. Dlaczego Czechem? Ano, bo jedyne słowa czeskie, które znam z podróży po tym kraju to ‘pozor vlak’.  Ale jak ‘vlak’ miałby wyrażać pociąg?

 

 

 

                                             

„Eksperyment”

Tygodniowe święto sztuki. W bogatej międzynarodowej obsadzie. W niewielkim mieście Zbąszyniu.   Nie znajduję obiektywnej miary dla tego fenomenu. Mam osobistą. Emocjonalną.

 

/Nasko Trifonow, Dorota Bąkowska-Rubeńczyk/

Trafiłem tam przez Jarka. Jarosława Perszko, rzeźbiarza z Hajnówki. Ale najpierw Jarek trafił do mnie do szkoły z warsztatem – odlew wnętrza dłoni. Nalewał uczniom gips na dłoń, gips zastygał i potem oglądaliśmy niezwykłe mini-krajobrazy na wystawie w warszawskim CSW Zamek Ujazdowski.Zaraz zapragnąłem zrobić wspólną wystawę z Jarkiem i pokazać „Linię mojego losu”, która też urodziła się z wnętrza dłoni. „Spotkajmy się w Zbąszyniu -  zaproponował – tam Kasia i Irek Solarkowie robią fajny festiwal sztuk

                                     
                                       /Agnieszka Graczew-Czarkowska, Ireneusz Solarek/
   
Pojechałem. Zachwyciłem się. Zbąszyniem. „Eksperymentem”. Solarkami.  Zachwyt to niewłaściwe słowo. Raczej radość. Wyjątkowa sytuacja. Spotykasz kogoś i od razu czujesz bliskość. Przyjemność obcowania. Szczerość i bezpieczeństwo. A do tego jeszcze dochodzi moc. Osobista – twórcza i społeczna – organizacyjna. Odbyło się już 10 edycji festiwalu. Zjeżdżają nań artyści z całego świata. Na własny koszt. Mają zapewniony przez tydzień dach nad głową i trzy posiłki dziennie. Przywożą sztuki różne. Muzykę, teatr, performance, instalacje, rzeźby, grafiki, obrazy, słowo.

 

/Andreas Widmer/

 

 

/Maria Teresa Mayer/

 

 /Katarzyna Kutzmann - Solarek,  Agnieszka Graczew - Czarkowska/ 

Uczestniczyłem w ostatnich 4 edycjach. Z pierwszego pobytu została wyrysowana na suficie sali starego dworca „Linia mojego losu”. Nikt nie odnawia ścian starych dworców, więc linia wciąż wije się ponad używanymi meblami pochodzenia zagranicznego sprzedawanymi tam na codzień.

Początek lipca. Zazwyczaj gorący. Artyści i ich sztuka wypełniają miasteczko. Są barwni. Uśmiechnięci. Swobodni. Wśród nich uwijają się wolontariusze. Młodzi. Pomocni. Radośni. I fantastyczni ludzie z obsługi technicznej. Wszyscy! Wszystko daje się załatwić. Nie ma sprawy – to odpowiedź na każdą prośbę. I uśmiech.
                                        

 

/Bartek Łata, Damian Andrzejewski/

 

Mnóstwo wydarzeń ma miejsce każdego dnia. Krzyżują się różnojęzyczne rozmowy. Przy posiłkach. Na ulicy. W miejscach przedstawień. Ogrom serdeczności. A Kasia i Irek kręcą się po terenie spokojnie. Doglądają. Otwierają wystawy. Czuwają.

I się dzieje. W Centrum kultury, w Muzeum, na dworcu, w kościele, w Sali parafialnej, w kinie, w Galerii Baszta, na ulicach, nad jeziorem, w parku. Wszędzie coś. Wszędzie kolorowi ludzie. Wszędzie uśmiechy. Wszędzie sztuka.

 

                                        
                                                        /Nasko Trifonov/
                                               

                                                                     /Isabela Cuesta/

Z Polski, Niemiec, Francji, Holandii, Hiszpanii, Portugalii, Wielkiej Brytanii, Bułgarii, Czech, Rosji, Kazachstanu, Turcji, Włoch, USA, Brazylii, Wenezueli i Bóg wie skąd jeszcze. Aż się w głowie kręci. Tylu ciekawych ludzi. Niebywałe.

A ostatniego dnia odbywa się wielkie wspólne wydarzenie – finał Festiwalu. Zostaje moc wrażeń, sporo dokonań, dużo dobrych kontaktów i czekanie na ciąg dalszy.

Chwała Solarkom !

Z prochu w proch

Plenery i warsztaty są zawsze wyzwaniem. Zaskakują różnorodnością rozwiązań proponowanego tematu. Jeden z pierwszych był poświęcony ziemi. Prowadziłem go razem z Mariuszem Kujtkowskim. W Kazimierzu nad Wisłą, w 1997 roku. To właśnie Mariusz podrzucił pomysł szukania ziemi różnych kolorów. Sięgnęliśmy po ideę mandali. Bez głębokiego odwoływania się do tradycji Indii.

 

Praca podzielona została na cztery etapy. Najpierw skupienie uwagi na samej ziemi. Poszukiwanie jej różnokolorowych odmian. To, co do tej pory jedynie brudziło buty czy ręce, teraz stało się obiektem pożądania. Zebrać jak największą paletę barw. Znaleźć ziemię czerwoną, zieloną, niebieską. Wysuszyć. Rozdrobnić. Przesiać przez sito.

Teraz projekt. Na tekturze wymiarów 50x50 cm. Niech to będzie obraz twojego świata. Tego, co w nim ważne. Najważniejsze. Szczery. Prawdziwy. Osobisty.

I już możesz zacząć sypać. Z torebki, z rurki, łyżeczką, palcami, patyczkiem od lodów, tekturką. Jak chcesz. Z dbałością o jak największą precyzję. Ten etap niemal zawsze wymusza pracę w pokorze. Na kolanach. W skupieniu. Cierpliwie.

                                       

I wreszcie koniec. Wyprostowane plecy. Spojrzenie z dystansu. Oglądanie dokonań innych. Satysfakcja.

Czwartego etapu staram się jak najdłużej nie ujawniać. Zawsze budzi spontaniczny sprzeciw.  No bo jak to – tyle pracy zniszczyć na koniec jednym ruchem? Niezgodnie z ideą mandali robimy fotograficzną dokumentację swoich dokonań. Ja dodatkowo proszę każdego  o zdjęcie pracy z bosymi stopami autora. I już niesiemy nasze dzieło na brzeg rzeki. Albo energicznie powierzamy je powietrzu. Jeśli zaś stworzyliśmy je bezpośrednio na ziemi, pozostawiamy tam własnemu losowi. Do pierwszego deszczu, wichury, dziecięcej bieganiny.

 

Dodaję jeszcze kilka słów o odmienności tego prochu, któryśmy zbierali na początku i tego rozsypanego na końcu. Wspominam o duchu miejsca. O relacji natura – kultura. I zawsze jest to świetna zabawa. Polecam.

Środek środka

 

Prawdziwych przyjaciół poznajemy w biedzie. Kiedy coś ci porządnie przywali w życiu pytasz - dlaczego tak się stało? co teraz będzie?" A mój przyjaciel Rajmund popatrzył na mnie i powiedział - ty już nawet leżeć nie potrafisz."I troskliwie zajął się moim powracaniem do pionu. "Skupmy się na tym, co teraz. Trzeba coś zjeść. Trzeba usiąść. Poleżeć. Spokojnie.
Znamy się od czasów szkolnych. Od 15 lat spotykamy regularnie i razem korzystamy z dobrodziejstwa sauny. Owa bania to rodzaj terapeutycznego czyśćca. Atakuje swym żarem nie tylko powierzchnię ciała ale i samą świadomość. Zrytualizowaliśmy te seanse. Poprzez nie idea doceniania i poszanowania chwili obecnej nabrała wyrazistości. Dla żartu próbowaliśmy wyobrazić sobie jej kult upowszechniony w rodzaj sekty. I zaraz stwierdziliśmy, że nie ma sensu mnożyć liczby wyznawców. Wystarczy nas dwóch.
Ale skoro jest wyznanie, musi być też jego "Święta Księga". Niemal dekadę trwało zanim przybrała ostateczny kształt. Pojawiła się publicznie w marcu 2010 roku w Cysternie CSW Zamek Ujazdowski.

 

Tak wygląda każda kolejna strona Księgi. Jest ich 24 po 12 na przeszłość i przyszłość. Pisane są coraz bardziej rozrzedzonym tuszem. Strony skrajne zapisałem w całości czystą wodą . W treści można przeczytać:

"W ulotnym punkcie teraźniejszości przyszłość zmienia się w przeszłość. Owa chwila, błyskawiczne przecięcie osi czasu, jest równocześnie jedyną rzeczywistością naszego istnienia. Poza nią sięgać możemy tylko pamięcią lub marzeniem. Tkwimy w niej przez całe życie. By umieć ją cenić, by potrafić z niej czerpać nadaliśmy jej wartość idei. Założyliśmy sektę. Należymy do niej tylko my dwaj i nie przyjmujemy nikogo więcej. Daliśmy jej nazwę "Środek środka". Skupiamy się na tym miejscu, które pędzi po osi czasu z prędkością życia. Nasza księga jest jego znakiem. Została stworzona tak, by spotkały się naprzeciw siebie strony tradycyjnie uznawane za początek i koniec. To między nimi jaśnieje miejsce naszego "jestem". Księga pisana jest w obie strony, na przyszłość i przeszłość równocześnie, a odczytywana, stopniowo zatraca swą pierwotną wyrazistość."

 

 

Na ekspozycji w Cysternie była oświetlona od góry przez 2 minuty, po czym na 15 sekund światło gasło, ujawniając płaszczyznę jaśniejącą pomiędzy okładkami Księgi tkwiącymi pionowo w środku. Ta płaszczyzna to właśnie "środek środka", nasze "teraz".



Wendy Klein

Z Wendy Klein było tak. Kilkadziesiąt zdjęć leżało na ulicy. Dość duże formaty. Czarno białe. Trochę na chodniku, trochę na jezdni. Mżył deszcz. Na rogu Nassau St i Manhattan Ave w Brooklynie. Wracałem do domu. To znaczy do Jagody, u której rezydowałem przez 2 tygodnie w lutym 2006. Zaraz miałem lecieć do Polski. A tu te zdjęcia. Cała wystawa.

                                                
 

 Mokre. Podniosłem trzy. Wytarłem. Znalazłem tekst na taśmie malarskiej przyklejonej do tektury. Oderwałem. Zabrałem. Tekst był podpisany. Wendy Klein. A w nim odniesienie do Rolanda Barthes’a ‘Światło obrazu, uwagi o fotografii’. W rozdziale 41, do którego nawiązuje Wendy, Barthes martwi się, że nie jest w stanie dotrzeć do tego, co kryje w sobie zdjęcie. ‘Zdjęcie nie umie powiedzieć, co pokazuje.’ Ale jest owocem patrzenia i do patrzenia prowokuje, pisze Wendy Klein i dodaje, że różnymi zabiegami, jak pisanie po zdjęciach, drapanie negatywu, chce nakłonić do  patrzenia.

                                                       

Patrzenie to pierwszy krok do postrzegania, dorzucę nieodkrywczo. A dla Leonarda da Vinci postrzegać i myśleć to jedno. Od ‘myśleć’ do ‘być’ droga niedaleka, dowodzi Descartes. A to, co jest ujęte na zdjęciu, jest godne uwagi. Ma bowiem swoją chwilę, swoje teraz.

Zwolnienie migawki. Moment rejestracji. ‘Teraz’ zostaje zapisane. Obraz owego ‘teraz’ siada okrakiem na osi czasu i odjeżdża w przeszłość. Wypycha go tam następne ‘teraz’. Jest więc zbiór fotografii kolekcją jakichś ‘teraz’ i teraz patrzą na nas oczy z portretów Wendy Klein, całują się kochankowie na ulicy w Paryżu. Teraz koń Muybridge’a unosi wszystkie cztery kopyta nad ziemię i zastyga nieruchomo, choć cały jest galopem.

                                                
                                                                          
 Więc strzała, która leci i nie leci zarazem, to nie paradoks. Przecież w każdym nieskończenie krótkim momencie jest ‘teraz’ I jedynie w tym właśnie momencie istniejemy. Całe nasze życie składa się z ‘teraz’ .

Tak napisałem w Księdze „Środek środka”. Gościła przez tydzień w marcu 20010, w Cysternie CSW Zamek Ujazdowski.
 

Latanie

Teraz miało być o Wendy Klein, ale będzie o lataniu, bo już jest gotowe.

Najpierw biegniesz. Niezbyt szybko. Równo i sprężyście. Starasz się, by skoki były długie.

A potem, wielkim wysiłkiem mięśni i woli, coraz bardziej oddalasz moment kolejnego odbicia.        Trzy metry.. Cztery ... Pięć..... Jeszcze jedno odbicie i zaczynasz szybować. Nie, wcale nie szybować. Lecisz ledwo, ledwo nad ziemią i nieprawdopodobną koncentracją woli i wysiłkiem całego ciała starasz się wznieść wyżej. Czujesz brutalnie bezwzględną siłę przyciągania. Napinasz wszystkie mięśnie do ostateczności. Powoli zyskujesz kolejne centymetry. Jeszcze pół metra, jeszcze metr. I nagle, kiedy już dobre pięć metrów dzieli cię od ziemi, moc opadania znika. Już przestałeś ważyć. Lecisz przed siebie, wznosisz się lekko, ogarnia cię poczucie błogości. Bezskrzydła swoboda. Szybowanie. Bez obaw. Radośnie.

Ale uważnie. Zważasz  na potencjalne przeszkody. Przewody linii elektrycznych, wysokie budynki. Wiesz, że gdybyś wylądował na dachu i zapragnął lecieć dalej, musiałbyś wziąć rozbieg i być gotowym na nowy wysiłek niespadania po odbiciu się od krawędzi. Ale mniejszy niż przy starcie z ziemi. Najważniejsza jest wola i gotowość do lotu. Determinacja i bezstrach.

Pierwszy lot odbyłem nad niewielką osiedlową uliczką. Dołem szli ludzie, a ja zgrabnie szybowałem nad nimi. Musiało ich to irytować, bo wyciągali ku mnie ręce, podskakiwali, próbowali pochwycić.   Kiedy to było? Trudno sobie przypomnieć, ale jest pewien punkt odniesienia. W 1971 roku byłem zimą w Zakopanem. Mieszkałem na Kotelnicy. Barwne to były czasy. Banda długowłosych płci obojga. Pink Floyd leciał z magnetofonu na okrągło. I Procol Harum. Śnieg. Sanki. Wyścigi na nich. Piwo. Bez niego też upojność. Wyszedłem poszukać Jacka, bo nam gdzieś zaginął. Znalazłem go na Gubałówce. Nie- aż- tak- trzeźwego. Szliśmy w dół ku Kotelnicy. Była jasna noc. I nagle zacząłem biec. Coraz dłuższymi skokami. Poczułem się gotowy. Tak, jak we śnie. Jeszcze jeden skok... . Jacek  przewrócił się i wołał do mnie z oddali. Wróciłem i pomogłem mu wstać.

Więc musiały pojawiać się wcześniej. No bo skąd bym wiedział? Ale nie przed dwudziestką. I przychodziły z różną częstotliwością przez ładnych parę lat. Może nawet  kilkanaście. Nie wiem. Ale wiem, że się skończyły.

By pojawić się znów niedawno. Najpierw jeden. Może rok temu.  A przed  kilku tygodniami drugi. Ten ostatni, poza znanym już poczuciem wolności przyniósł dziką radość samą świadomością, że wrócił i znów lecę.

Najgłębiej utrwalił się ten raz, gdy postanowiłem zaprezentować tę umiejętność mojej Mamie. To było dawno. Poszliśmy do jakby parku. Tam był duży plac z chodnikową nawierzchnią i balustradą . Rozpędziłem się i poleciałem. Poszybowałem wysoko i stamtąd krzyczałem coś do Mamy. A potem pokazałem jej,  jak się ląduje. Na łeb na szyję w dół, by na dwa , trzy metry nad ziemią wyhamować i łagodnie opaść na chodnik.

Spotkałem już kogoś, z kim udało mi się wymienić uwagi o technice latania. Wiem, że nie jest czymś wyjątkowym śnić, że się szybuje w powietrzu.

 Nie jest?