Ja na wierzbie

Posadziliśmy z Dorotą swoje trójwymiarowe podobizny na murku przy śmietniku jesienią. Miały posiedzieć przez Święta, a potem przeczekać w piwnicy do wiosny i znowu zaistnieć na podwórku.

 

Nie wzięliśmy pod uwagę chłopców – psotników, którzy rozgrzani piłkarskim treningiem przy trzepaku, zdecydują sprowadzić nas siedzących na ziemię. Wracając wieczorem do domu zastałem tylko siebie, z oderwanymi nogami i naderwaną ręką- zupełnie jak w filmie Tim’a Burton’a. Dorotki nigdzie nie było. Została porwana. Pozbierałem siebie, posklejałem i znaleźliśmy dla mnie lepsze miejsce, mniej dostępne  i  ładniej skomponowane z naszym podwórkowym światem. Wezwani na montaż zawodowi wspinacze wywiązali się z zadania na medal.

                                       

                                            

                                            

                                                  

                                             

                                   

                                   

                                           

Cieszy też pozytywny odbiór przywrócenia figury podwórku. Starsze panie z uśmiechem przypominają, jak przestraszyły się wtedy nas siedzących na murku i jak nas zaraz polubiły. Mamy prowadzą swoje nieletnie pociechy na trawnik i pokazują im mnie na wierzbie, a dzieci się cieszą wyrażnie. Młodsze pokolenie w drodze do miasta, zatrzymuje się na chwilę,  pstryka fotkę komórą i leci dalej organizować sobie życie. A ja siedzę na wierzbie w ich komórkach i na miarę swych sił pomagam im w ich zmaganiach, czasem pokazując się na ekranie, by i innym móc spojrzeć w oczy. Ich też pozdrawiam serdecznie i życzę wszystkiego dobrego.

Dokumentację fotograficzną zawdzięczam  mojej córce Dorocie, na drzewo wspiął się mój syn Nikodem a linę trzymała Marta. 

 

 

Ptasie loty

Jest druga w nocy. Stoję w oknie. Termometr na zewnątrz pokazuje -12. Wpuszczam trochę mroźnego powietrza do środka. Cisza. Niebo zasnute chmurami. Światła miasta i śnieg sprawiają, że ich kolor jest ciepło-szaro-beżowy. Nagle w tę szarość wpadają bezgłośnie mewy. Lecą nisko, trochę krążą. Są wielkie. Nikną za dachem domu naprzeciwko. Ale nadlatują nowe. Ile ich?! I dlaczego pojawiły się w środku nocy? Skąd wracają?
Rano, przy śniadaniu, przyglądam się ptactwu na podwórku. Wrony i mewy. Te ostatnie są większe, silniejsze. Krążą nad podwórkiem, przysiadają na dachach, lecą dalej. Wrony pozostają, zajęte swoimi wronimi sprawami jak zwykle. Ale oto jedna przecina nieboskłon wysokim, szybkim lotem. Leci prosto. Dokąd zmierza?

                                         

Rozumiem niektóre loty:  gromadne - na żerowiska, do ciepłych krajów;

 

indywidualne - w pogoni za partnerką, za pokarmem, za materiałem na gniazdo, w ucieczce przed wrogiem.

                                      

Ale czasem widzę ptaka lecącego gdzieś prosto przed siebie i nie potrafię sobie wyobrazić, jakie go ponaglają sprawy.

Pecunia non olet

Drugi już rok jeżdżę komunikacją miejską do pracy. Trzy razy w tygodniu przemierzam metrem trasę Racławicka – Ratusz, a Ratusz – Warszawa Wileńska, tramwajem. W te i wewte. Nie czytam po drodze prasy ani literatury, nie gram w gry, nie sprawdzam klasówek. Za to do woli gapię się na ludzi. Staram się robić to dyskretnie. Nie wybieram sobie „ofiary”. Nie molestuję spojrzeniem. Uprawiam analizę porównawczą. Metro pozwala przyglądać się pasażerom siedzącym naprzeciwko. Pozwoliłem więc sobie któregoś dnia sprawdzić stan wizualny ich obuwia, wysuniętego ku mnie równym szeregiem. Kontrola wypadła niezwykle korzystnie. Mało spostrzegłem marnych, sporo za to porządnych jakościowo i estetycznie butów, bucików i pantofli. I zaraz przypomniały mi się czasy, gdy rodacy po buty udawali się do państwa zwanego Czechosłowacja. I ja nabyłem, będąc przejazdem w Pradze, porządną ciepłą parę kamaszy z zamiarem noszenia ich na Alasce. Nie dojechałem tak daleko, ale służyły mi te buty i w windzie w Brooklynie i w deptaniu chodników Manhattanu i jeszcze kilka zim po powrocie do ojczyzny.

                                               

Tymczasem wróćmy do metra. Buty już skontrolowane. Teraz skupmy się na nosach. Wyabstrachowane z reszty twarzy na potrzeby obserwacji, bardzo prędko zaczynają dziwić i śmieszyć swoją natrętną wypustkowością pośrodku oblicza. Uderzają różnorodnością. Nie ma obawy, nie popchną mnie w stronę eugeniki. Nie pozwolą też na żadną rankingową zabawę, albo poszukiwanie nosa idealnego. Choć przecież pisałem po lizbońskich doświadczeniach, o atrakcyjności nieco orlich kształtów tej części portugalskich twarzy, co przy wąskości nozdrzy, sprawia wrażenie szlachetności. Więc jednak. No ale nie ja wymyśliłem prosty nos rzymianina, ani perkaty mieszkańca Styrii. A góralskie też orle przecież.

                                                    

A rzęsy? Te jednak prędko pogrupowałem po seksistowsku i przebadałem te dłuższe i czarniejsze. I zaraz odkryłem ciemną linię namalowaną na obrzeżu górnej powieki, która tak efektownie przydaje około 2 milimetrów atrakcyjności owemu subtelnemu narządowi rzucania powłóczystych spojrzeń. I znów lewą dłonią powstrzymuję prawą, by nie ważyła się wypisywać opinii o ogólnym poziomie inteligencji, co się wyraża makijażem.

                                                        

                                           

                                                      

Skoro wszak jeszcze przy nim, to pora na usta. Też niezwykły to twór, bo jest ewidentną kontynuacją śluzówki wyściełającej jamę ustną. Ewidentną czyli oczywistą. A oczy widzą tak wielką różnorodność pokroju owych wrót otworu gębowego, że chyba tylko bogactwo psich ras może z nimi konkurować. Aż dziw, że się czasem tak zgodnie dwie pary ust ku sobie skłaniać mogą.

                                                  

Kto ku sobie, a kto od siebie. Przesiąźmy się zatem do tramwaju i pojedźmy na Pragę. Nie da się ukryć, że inny zgoła obraz daje się zauważyć. Ale to już  o osobliwościach dzielnic naszej Stolicy opowieść. Dziś tylko jedną wspomnę przypadłość. Zdarzyło mi się już kilka razy podróżować tramwajem z lokalnymi pariasami. Może warto wspomnieć, że w Indiach tak byli zwani „nietykalni”, czyli ci, nie mający żadnych praw i kalający innych już samą swą obecnością. I pojawia się trudny problem. Oto w drugim wagonie tramwaju siedzi taki pasażer, a przed nim i za nim miejsca są wolne z oczywistego powodu, też nosowego, rzekłbym. Problem niełatwy, prawda?

                                           

Rozmawiałem o nim w pewnym towarzystwie i sprzeczne były opinie. Nie brakło skrajnych. Przywołałem więc przykład z przeciwnego bieguna. Oto w rankingu zarobków prezesów banków pojawił się rząd wielkości ich rocznego dochodu – milion złotych. Mówią - pecunia non olet. Ale nie da się tych panów spotkać w tramwaju, żeby to sprawdzić.

                                                           

Zawsze byłem flanerem

Google to nie Encyklopedia Britanica, ale poza rzetelnością źródła  liczy się przecież błyskawicznie poszerzany zasób informacji i niebywała łatwość dostępu. Tam zatem sięgnąłem po wiedzę na temat postaci zwanej flaneur. Może powinienem był już od dawna znać pojęcie flaneryzmu, ale nie znałem. Dopiero niedawno trafiłem na nie w Kwartalniku Respublica Nowa z r.2008. Teraz z ciekawością śledzę publikacje na ten temat.

                                                     

Skąd ta ciekawość? Ano, zaczęło mi się układać w głowie, że od wczesnej młodości jestem czystej wody flanerem.  Nie raz przecież pisałem na blogu o włóczeniu się po Warszawie od wczesnych lat 60ych. Wtedy szlifowałem bruki razem z Elkiem, swoim ówczesnym przyjacielem. Byliśmy młodziakami, a Warszawa podnosiła się z wojennych zniszczeń i rosła wraz z nami.

                                                       

A więc pierwszym zadaniem flanera jest obserwowanie rzeczywistości miejskiej i zmian w niej zachodzących, pozostając  jednocześnie postronnym i nieco krytycznym świadkiem. Faktycznie, biegaliśmy po silnie jeszcze zrujnowanej Stolicy, podpatrując z dnia na dzień, co i gdzie się zmienia. Komentowaliśmy te zmiany z upodobaniem. Może warto wspomnieć, że w tamtych latach wiodącym dziennikiem stołecznym było „Życie Warszawy”. „Trybuna Ludu” miała z nim „konkurować” z nakazu władz, ale jej się nie czytało na zasadzie oczywistości. Tedy poza radarem zmysłów skierowanym na przestrzeń miejską, była jeszcze dostępna informacja pisemna. Jakoś bez formalnych deklaracji wiedzieliśmy, jak bardzo to miejsce jest naszym miejscem.

                                                          

Niezłą ilustracją tego aspektu flaneryzmu było śledzenie odbudowywanej w nieco modernistycznym duchu ulicy Kruczej. Tam wyrósł Grand Hotel – pierwszy nowoczesny hotel zbudowany w tym mieście po wojnie. Jednak nie jego architektura nas zachwycała, a parking przed wejściem. Na nim bowiem stały auta zagranicznych gości. Znaliśmy je wszystkie, jeśli zatrzymywali się na dłużej. To był nasz salon samochodowy. Podziwialiśmy różne marki – MG, Simca, Triumph, Humber, a czasem uśmiechaliśmy się z niedowierzaniem na widok krążownika Czajka. Trudniej zauważalni byli ich właściciele. Nimi pewnie zajmowali się flanerzy należący do służb mundu i niemundurowych.

                                               

Ludzie miasta to druga przestrzeń uwagi flanera. Specyficzna. Jest bowiem, jak twierdzą specjaliści /Baudlaire, Benjamin i inni/, a ja potwierdzam doświadczeniem, ów flaner kimś patrzącym z dystansu, jakby oddzielnym od miejskiego tłumu, a nawet istniejącym mu na przekór. Tłum bowiem nieustannie za czymś goni, ku czemuś dąży. Uwija się jak mrówki wokół mrowiska. On natomiast włóczy się albo przechadza, jak kto woli, po tej samej przestrzeni jakby bez celu, zauważając, też jakby mimochodem, „ co tu się dzieje”. Jest anonimowym indywiduum wobec owej zbiorowości. Pamiętam z tamtych lat, gdy chcąc dopaść otwartych drzwi tramwaju ruszającego z przystanku, biegliśmy zygzakiem wśród ciżby tłoczącej się na chodniku, wymijając, potrącając albo wpadając na ludzi. Ten tłum był jednak swojski, w pełni akceptowany, a przedzieranie się przezeń było akcydentalne. Częściej tworzyliśmy jednorodną tkankę. 

                                       

Inaczej działo się w późniejszym okresie, gdy jako młodzieniec praktykowałem flaneryzm w czystej postaci. Nachodziło mnie czasem, by ruszyć o zmroku, szczególnie późną jesienią, zanurzyć się w labirynt miasta dręczonego chłodną mżawką i nieśpiesznie krążyć ulicami z podniesionym kołnierzem, przyglądając się zmykającym do swych domostw mieszkańcom. Owszem, towarzyszył tym włóczęgom specyficzny nastrój zadumy, nostalgii i samotności, którego niedawno pojechałem szukać w Lizbonie.

Przypomnieć teraz warto, że ów flaneur narodził się w Paryżu w połowie XIX wieku jako owoc zmian w strukturze miasta, spowodowanych rewolucją przemysłową. Burzliwy rozwój handlu, obfitość sklepów przyciągających ludzkie masy witrynami pełnymi towarów, powołał do życia tego rozleniwionego próżniaka, który miast pozyskiwać w pocie czoła środki na zakup owych różności, spędzał czas na przechadzce, rzucając okiem na witrynowy stan pożądania, co się miał zmieniać w stan posiadania. Doglądał z pozycji samozwańczego nadzorcy miejskich przestrzeni, czy trzodzie nie brakuje karmy.

Nie byliśmy z Elkiem takimi modelami, mieliśmy po 14 lat, ale wiedzieliśmy sporo o zawartości warszawskich witryn sklepowych. Odwiedzaliśmy Centralny Dom Towarowy w Al. Jerozolimskich zazwyczaj dwa razy w tygodniu, kontrolując podaż i trendy. Zdarzało się nam być również klientami sklepu ze słodyczami w Alejach niedaleko Kruczej. Tam nabywaliśmy 15 dkg bloku czekoladowego, czyli słodkiej masy z okruchami fistaszków lub herbatników i konsumowaliśmy przysmak sunąc dalej. Egzotykę i poczucie niezmierzonych dali zapewniały witryny Chinki, Budapesztu, Nataszy, Ośrodka Kultury Czechosłowackiej czy Bułgarskiej.

                                          

Ale nie tylko chodnikowe szlaki nas nęciły. Zapuszczaliśmy się też w  podwórka, pasaże, tajemne przejścia, boczne i pozornie ślepe uliczki. Potrafiliśmy znikać w bramie, by wynurzyć się na innej ulicy gdzieś dużo dalej. Nie opierały się też naszej ciekawości klatki schodowe, przemierzane aż po strych, czasem ujawniając okno z zapierającą dech w piersiach panoramą miasta.

Pisze Susan Sontag o fotografie ulicznym jako swoistym flanerze, ale ktoś trafnie przyrównał rasowego flanera do miejskiego fotografa pozbawionego aparatu. Myślę, że z tej właśnie kondycji wywodzi się mój stosunek do fotografii reportażowej. Nie odbierając jej znaczenia, zawsze ceniłem sobie wartość osobistego przeżycia chwili, zapisanej wyłącznie na czułej kliszy świadomości.

 

Może gdybym nie był tak ortodoksyjny, miałbym więcej zdjęć mojego miasta z tamtych lat, którymi okrasiłbym ten wpis. Nie mam żadnych.  Muszę się zatem obejść kilkoma pocztówkowymi warsawianami z mojej skromnej kolekcji.

Galeria 2b+R

Galeria 2b+R pojawiła się bez mała pięćdziesiąt wystaw temu. Sporo, jak na takie miejsce. Sporo, jak na taką misję. Jaką znowu misję?  Co to za miejsce?  Dlaczego 2b+R?  Plus oznacza sumę dwóch wartości złożonych z czterech bytów. Klara Kopcińska i Józef Żuk Piwkowski kryją się pod 2b, a R należy do Joanny Krzysztoń i Grzegorza Rogali.  Efekty synergiczne tej współpracy objawiają się w działalności Galerii.

Na ulicy Bukowińskiej  stoi  Dom Pod Orłami. Apartamentowiec, z tych eleganckich, z recepcją. Z pokaźnego holu prowadzą dwa korytarze, w dwie strony budynku, do wind, do apartamentów. I to właśnie w tych przestrzeniach znalazła swe miejsce Galeria.

                                     

Cieszy mnie takie jej posadowienie niezmiernie. Spełnia ono bowiem moją programową „groźbę” – od sztuki nie uciekniesz. Wszyscy mieszkańcy i ich goście, wychodząc z domu i doń wracając, muszą przjść przez „strefę ingerencji artystycznej”. Mogą oczywiście spuścić demonstracyjnie oczy i przemknąć , ale to też będzie pewna interakcja.

                                    

 

fot. Krzysztof Wojciechowski

 

W tej to Galerii pokazuję od niedawna /14.12.13./ dwa projekty sprzed 10 lat – „Cały dzień z Tobą” i „Widząc fotografującego”. Pierwsza z prac jest opisana na blogu, więc nie będę się powtarzał. Druga też pewnie była gdzieś ujawniona, ale jej obecność w lewym od wejścia korytarzu warto odnotować. Jest to bowiem zapis mojego zwyczajowego zachowania wobec osób fotografowanych na tle atrakcji turystycznych – pomników, schodów, kościołów. Otóż, „widząc fotografującego, staram się dyskretnie wejść w tło i znaleźć na zdjęciu.W ten sposób pojawiam się anonimowo w domach wielu ludzi”. Ten tekst  towarzyszy każdemu ze zdjęć dokumentujących moją akcję.

                                    

                                     
Oczywiście musiałem prosić o współpracę kogoś, kto uwiecznił fotografującego, obiekt przez niego fotografowany /rodzina na tle pomnika/ i mnie dyskretnie pojawiającego się w tle. Eksponowałem 6 takich sytuacji na wystawie w Małej Galerii ZPAF/CSW w październiku 2003 roku. Teraz zawisły w korytarzu, a rzucić na nie okiem mogą przechodzący.

                                    
                                                                    fot. Marek Grygiel
To wyniosło odbiór na kolejny poziom. W realu możesz przejść obok fotografujących, lub zatrzymać się w tle, tak jak ja. Tu, w korytarzu, możesz przejść obok zdjęcia, albo zatrzymać się za niewidocznym fotografem i stworzyć piątą przestrzeń – Ty, mój fotograf, fotografujący, jego rodzina na tle pomnika i ja w tle. Całkiem niezły zestaw, prawda?

                                    
                                                               fot. Marek Grygiel

                                        

                                       

                                        

                                                          

                                        

 

Dzięki, Jenkins

Bo to Mark Jenkins, zaproszony przez Klarę i Żuka przyjechał kiedyś do Warszawy i nauczył nas oklejać się taśmą przylepną. Jakiś czas temu zrobiłem tą techniką "Rybaka", który łowił dźwięki Wiślanego nurtu.
Tym razem inspiracją były sztuczne kwiatki, które pojawiły się obok betonowego kafla na trawniczku wypełniającym placyk przy śmietniku. Z mojego punktu widzenia, nie tyle przy śmietniku, co przy galerii sztuki w tymże.

                                   

 Fakt, że w okresie jej istnienia wnętrze owej altany śmietnikowej spłonęło trzykrotnie, mógłby wskazywać na aktywność kontestatorów sztuki /swoistych obrazoburców/, ale że spalono trzy inne śmietniki, należy przyjąć to za insynuację.

                                               

Dość, że owe niewinne kwiatki ośmieliły mnie do pomysłu wyniesienia kwietnej wiązanki na wysokość muru, dzielącego dwa podwórka. A że kwiaty ktoś musiał trzymać i że Święta Bożonarodzeniowe za pasem, to i bombkę choinkową należało gdzieś zawiesić, więc pooklejała Klara Dorotkę a Dorotka mnie i zasiedliśmy oboje na murku. Stąd pozdrawiamy przechodniów bez względu na aurę.

   

                             

A kafel postanowiłem dedykować Kazimierzowi Malewiczowi w stulecie ogłoszenia idei suprematyzmu. Jakoś mi się proporcje wydały właściwe.

 

 

 

 

 

 

 

Dokumentacja Doroty Bąkowskiej-Rubeńczyk, Klary Kopcińskiej, Żuka Piwkowskiego i moja.